W listopadzie br. planowane jest wejście w życie zmienionego rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych CPR, które w perspektywie czasowej przyniesie zasadnicze zmiany dla producentów materiałów budowlanych oraz dla wszystkich uczestników rynku budowanego.

Rozporządzenie to zastąpi dotychczas obowiązujące na poziomie wspólnotowym rozporządzenie CPR nr 305/2011 i wprowadzi istotne zmiany w zakresie wprowadzenia do obrotu materiałów budowlanych oraz dotyczące procesu oceny ich właściwości użytkowych oraz ich deklarowania. Przepisy przewidują roczny okres przejściowy oraz wieloletni okres adaptacyjny, jednakże zakładać należy, że wiele z wprowadzanych przez nowe rozporządzenie CPR instytucji i wymagań zacznie obowiązywać w perspektywie kilku najbliższych lat. Jest zatem do czego się przygotowywać.

12 września Związek Pracodawców Producentów Materiałów Dla Budownictwa zorganizował webinarium poświęcone omówieniu nowego rozporządzenia CPR. W webinarium udział wzięli jako prelegenci:

• Łukasz Rymarz, Główny specjalista, Departament Architektury, Budownictwa i Geodezji, Ministerstwo Rozwoju i Technologii,
• dr inż. Sebastian Wall, Pełnomocnik Dyrektora ds. Strategii Konkurencyjności, Instytut Techniki Budowlanej,
• dr inż. Dariusz Łazęcki, Dyrektor ds. Rozwoju i Jakości, Termo Organika.

Prelegenci przedstawili zagadnienie nowego rozporządzenia CPR w kontekście wprowadzanych instytucji oraz zmian w stosunku do obecnego rozporządzenia 305/2011, harmonogramu wdrażania nowego CRP, zagadnień związanych z nowymi ocenami technicznymi oraz z nowym zakresem działań jednostek notyfikowanych, komponentem zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych, jaki będzie wymagany do określania w nowych dokumentacjach wyrobów, a także wskazali na nowe obowiązki i prawa producentów oraz nowe wyzwania dla producentów materiałów budowlanych stawiane przez nową CPR.

Poniższe podsumowanie najistotniejszych elementów zagadnienia bazuje na materiałach z webinarium, w tym na przedstawionych w jego trakcie prezentacjach.

Od strony formalnej nowy CRP to na chwilę obecną Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 10 kwietnia 2024 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, zmieniającego rozporządzenie (UE) 2019/1020 i uchylającego rozporządzenie (UE) nr 305/2011 (COM(2022)0144 – C9-0129/2022 – 2022/0094(COD)). Dopiero w momencie jego wejścia  w życie stanie się rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady.   

Główne cele przyświecające uchwaleniu nowego rozporządzenia CPR według Komisji Europejskiej to:

• ograniczenie biurokracji i zmniejszenie obciążeń administracyjnych, w tym poprzez uproszczenie procedur i cyfryzację,
• odblokowanie systemu harmonizacji technicznej,
• zmniejszenie krajowych barier w handlu wyrobami objętymi CPR,
• poprawa egzekwowania przepisów i nadzoru rynku,
• zapewnienie większej jasności (bardziej wyczerpujące definicje, ograniczenie nakładania się przepisów, kolizja przepisów z innymi aktami prawnymi) i uproszczenie,
• zapewnienie bezpiecznych wyrobów budowlanych,
• przyczynianie się do zmniejszenia ogólnego wpływu wyrobów budowlanych na klimat i środowisko, w tym dzięki stosowaniu narzędzi cyfrowych (cyfrowego paszportu).

W ocenie dr inż. Dariusza Łazęckiego większość tych celów nie zostanie osiągnięta z uwagi na bardzo skomplikowaną treść nowego CPR, niezrozumiałe w wielu miejscach i zawiłe rozwiązania opisane mało przystępnym prawniczo-urzędowym językiem, często stosowane w treści odwołania do innych przepisów, a także niejasne i na tę chwilę budzące wątpliwości interpretacyjne wybrane elementy rozporządzenia. Przykładem jest znacznie rozbudowana treść nowego CPR, który zawiera 313 stron, 96 artykułów i 11 załączników. Dla porównania rozporządzenie CPR 305/2011 liczy „tylko” 43 strony, 68 artykułów i 5 załączników.

Najistotniejsze zmiany nowego CPR w stosunku do rozporządzenia 305/2011:

1. zmiana wielu definicji, w tym kluczowych tj. wyrób budowlany czy zamierzone zastosowanie,
2. wprowadzenie nowych definicji tj. deklarowane zastosowanie wyrobu (nie jest tożsame z zamierzonym zastosowaniem), część kluczowa, kategoria wyrobów, wyrób używany, wyrób poddany regeneracji,
3. wprowadzenie wymogu deklarowania dla wyrobów z góry ustalonych zasadniczych charakterystyk środowiskowych z określeniem harmonogramu wprowadzania kolejnych grup charakterystyk do stosowania,
4. wprowadzenie możliwości objęcia zharmonizowanym podejściem wyrobów używanych,
5. wyłączenie europejskich dokumentów oceny i europejskich ocen technicznych poza obszar zharmonizowany (w obszarze zharmonizowanym czyli regulowanym na obszarze Unii pozostaną tylko normy oraz akty wykonawcze)
6. wprowadzenie cyfrowego paszportu produktu obejmującego maksymalnie szeroki zakres danych i informacji o wyrobie,
7. wprowadzenie systemu oceny i weryfikacji 3+, który ma być stosowany w zakresie oceny zrównoważenia środowiskowego,
8. zastąpienie deklaracji właściwości użytkowych przez deklarację właściwości użytkowych i zgodności,
9. ustalenie zasad znakowania znakiem CE wyrobów używanych, powtórnie wprowadzanych do obrotu,
10. objęcie nowym CPR także wyrobów drukowanych przestrzennie,
11. objęcie regulacji dotyczących sprzedaży na odległość, a także maksymalnej digitalizacji czynności i działań związanych z wyrobami budowlanymi (wnioski, decyzje, dokumentacja, informacje),
12. możliwość wykorzystania dobrowolnych norm zharmonizowanych obejmujących wymagania określone w załączniku III,
13. usunięcie w nowej CPR odniesienia do podstawowych wymagań obiektów, które było kluczowe przy definiowaniu spełniania przez wyrób budowlany deklarowanych dla niego właściwości użytkowych, na rzecz przeniesienia tego wymogu do treści poszczególnych norm zharmonizowanych.

Cyfrowy paszport produktu ma zgodnie z nową CPR zawierać:

• deklarację właściwości użytkowych i zgodności,
• informacje ogólne, instrukcje użytkowania i informacje dotyczące bezpieczeństwa,
• dokumentację techniczną,
• etykietę,
• unikatowe identyfikatory,
• dokumentację wymaganą na mocy innych przepisów prawa Unii mających zastosowanie do danego wyrobu,
• nośniki danych kluczowych części, dla których dostępny jest paszport produktu.

Szczegółowe wymagania i zakres cyfrowego paszportu wyrobu ma określić akt delegowany, nad którym aktualnie trwają prace.

Deklaracja właściwości użytkowych i zgodności obejmuje zrównoważenie środowiskowe wyrobu w całym jego cyklu życia w odniesieniu do z góry ustalonych charakterystyk środowiskowych wymienionych w załączniku II dla tych deklarowanych właściwości. Zrównoważenie środowiskowe obejmuje stosowane opakowania lub opakowania, które najprawdopodobniej będą stosowane, i oblicza się je przy użyciu najnowszej wersji oprogramowania udostępnionego bezpłatnie na stronie internetowej Komisji.

W deklaracji właściwości użytkowych i zgodności wymagane będzie określanie m.in.:

• wymaganych do deklarowania zasadniczych charakterystyk wyrobu,
• informacji o trwałości wyrobu (okresie jego zakładanego funkcjonowania),
• zagadnień dotyczących demontażu wyrobu oraz jego cyklu życia (ślad węglowy),
• z góry ustalonych zasadniczych charakterystyk środowiskowych,
• informacji z oceny przeprowadzonej w systemie 3+.

Z góry określone zasadnicze charakterystyki środowiskowe wskazane w załączniku II do rozporządzenia CPR podzielone są na trzy grupy:

Grupa I:

• skutki zmiany klimatu – ogółem,
• skutki zmiany klimatu – paliwa kopalne,
• skutki zmiany klimatu – emisje biogeniczne,
• skutki zmiany klimatu – użytkowanie gruntów i zmiana użytkowania gruntów,

Grupa II:

• zubożenie warstwy ozonowej,
• potencjał zakwaszania,
• eutrofizacja wody w akwenach słodkowodnych,
• eutrofizacja wody w akwenach morskich,
• eutrofizacja lądowa,
• ozon fotochemiczny,
• ubożenie zasobów abiotycznych – minerały, metale,
• ubożenie zasobów abiotycznych – paliwa kopalne,
• zużycie wody,

Grupa III:

• cząstki stałe,
• promieniowanie jonizujące, zdrowie człowieka,
• ekotoksyczność wody słodkiej,
• działanie toksyczne dla ludzi, rakotwórcze,
• działanie toksyczne dla ludzi, inne niż rakotwórcze,
• oddziaływanie związane z użytkowaniem gruntów.

Harmonogram obowiązkowego wprowadzenia do deklarowania poszczególnych grup zasadniczych charakterystyk środowiskowych jest następujący:

• grupa I – od daty pełnego wejścia w życie rozporządzenia czyli najprawdopodobniej od listopada 2025 r.
• grupa II – od listopada 2029 r.,
• grupa III – od listopada 2031 r.

Harmonogram wdrażania nowego rozporządzenia CPR przedstawia się następująco:

1. IV kwartał (prawdopodobnie listopad) 2024 r. – wejście w życie rozporządzenia w ograniczonym zakresie,
2. IV kwartał 2024 r. – IV kwartał 2025 r. – okres przejściowy współfunkcjonowania obu rozporządzeń CPR,
3. IV kwartał 2025 r. – pełne wejście w życie nowego rozporządzenia CPR oraz uchylenie rozporządzenia 305/2011

Znaczna część przepisów rozporządzenia 305/2011 mimo wszystko będzie dalej obowiązywała po IV kwartale 2025 r. z uwagi na potrzebę zabezpieczenia możliwości obrotu wyrobami budowlanymi przez dłuższy okres, niż tylko okres przejściowy współfunkcjonowania obu rozporządzeń.

Będzie to dotyczyło m.in. przepisów regulujących definicje, deklaracje właściwości użytkowych i oznakowania CE, obowiązki producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów, dystrybutorów, ocenę i weryfikację stałości właściwości użytkowych,

Przepisy te zachowają moc obowiązującą maksymalnie przez 15 lat od wejścia w życie nowego rozporządzenia CPR i będzie to maksymalny okres na zmianę i opracowanie nowych norm zharmonizowanych dla wszystkich grup wyrobów budowanych.

4. IV kwartał 2025 r. – rozpoczęcie deklarowania w nowych deklaracjach właściwości użytkowych i zgodności zasadniczych charakterystyk środowiskowych z grupy I (pod warunkiem przyjęcia nowych norm zharmonizowanych dla danych grup wyrobów na tę datę),
5. Październik 2026 r. – ostateczny termin notyfikowania przez KE katalogu kar, co się wiąże z koniecznością nowelizacji do tego czasu krajowych przepisów,
6. IV kwartał 2029 r. – rozpoczęcie deklarowania w nowych deklaracjach właściwości użytkowych i zgodności zasadniczych charakterystyk środowiskowych z grupy II,
7. 2030 r. – wygaśnięcie wszystkich dotychczas wydanych Europejskich Dokumentów Oceny,
8. IV kwartał 2031 r. – rozpoczęcie deklarowania w nowych deklaracjach właściwości użytkowych i zgodności zasadniczych charakterystyk środowiskowych ze wszystkich grup,
9. IV kwartał 2039 r. – bezwzględny koniec możliwości stosowania przepisów rozporządzenia 305/2011 oraz wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych w sposób niezgodny z nowym rozporządzeniem CPR.

Podkreślenia wymaga fakt, że warunkiem rozpoczęcia stosowania nowego rozporządzenia CPR oraz jego wymagań do konkretnych wyrobów jest opracowanie nowej normy zharmonizowanej dla danego rodzaju lub dla danej grupy wyrobów zgodnej z jego wymaganiami. Póki to nie nastąpi, wprowadzanie wyrobów budowlanych do obrotu, jak i deklarowanie ich zgodności z normą odbywać się będzie na dotychczasowych zasadach oraz w oparciu o pozostawione w obowiązywaniu przepisy dotychczasowego rozporządzenia CPR 305/2011. Jak wspomniane zostało już wcześniej może to trwać maksymalnie przez 15 lat, choć obiektywnie opracowanie i wdrożenie nowych norm zharmonizowanych uwzględniających wymagania nowego rozporządzenia CPR  dla większości grup wyrobów nastąpi najprawdopodobniej na przestrzeni 3 – 5 lat od jego wejścia w życie. Obszar konstrukcyjnych wyrobów budowlanych jest uznawany za jeden z bardziej kluczowych, zatem należy się spodziewać, że prace normalizacyjne w odniesieniu do grupy norm z serii 771 mogą być przeprowadzone w okresie najbliższych 3 lat.

Istotne zmiany dotkną także obszaru europejskich dokumentów oceny oraz procesu wprowadzania do obrotu wyrobów w oparciu o europejskie oceny techniczne. Szerokie informacje na ten temat znajdują się w prezentacji dr inż. Sebastiana Walla oraz w jego omówieniu zawartym w nagraniu z webinarium. Zainteresowanych tym zagadnieniem odsyłamy od tych materiałów.

Konsekwencją wejścia w życie nowego rozporządzenia CPR będzie konieczność:

• podjęcia i przeprowadzenia szerokiego procesu normalizacyjnego zarówno na poziomie CEN, jak i krajowych organów normalizacyjnych,
• opracowania i opublikowania przez KE stosownych dokumentów wykonawczych umożliwiających stosowanie nowego CPR (m.in. oprogramowania pozwalającego obliczać poziom zrównoważenia środowiskowego wyrobów budowlanych),
• nowelizacji krajowych aktów prawnych, w przypadku Polski m.in. ustawy o wyrobach budowlanych.

Bez wątpliwości w związku z nowym rozporządzeniem CPR producentów wyrobów budowlanych czeka szereg poważnych wyzwań. Z całą pewnością do najpoważniejszych należeć będzie dostosowanie się do nowych wymagań związanych z deklarowaniem środowiskowego oddziaływania wyrobów, trwałości wyrobów, cyfrowych paszportów wyrobów oraz przemodelowaniem i dostosowaniem zakładowych kontroli produkcji do szerszych, środowiskowych wymagań stawianych wyrobom.

Na zakończenie nie sposób nie odnieść się do istniejących na chwilę obecną wątpliwości na gruncie nowego rozporządzenia CPR. Główne obszary wątpliwości jak dotychczas dotyczą następujących kwestii:

• jak ostatecznie zostaną uregulowane i jaki będą miały zakres kwestie objęte aktami delegowanymi, warunkujące praktyczne stosowanie rozporządzenia, nad którymi trwają wciąż w KE prace; dotyczy to m.in. oprogramowania, które ma pozwalać na obliczanie poziom zrównoważenia środowiskowego wyrobów budowlanych,
• jaki będzie ostateczny zakres stosowania systemu 3+ przewidzianego do ocen zrównoważonego oddziaływania środowiskowego oraz czy będzie on obligatoryjny w odniesieniu do wszystkich rodzajów wyrobów oraz wszystkich producentów (np. czy producenci objęci dotychczasowym systemem 4 będą zobligowani do stosowania systemu 3+),
• jak w praktyce będą wyglądały wymagania i stosowanie cyfrowego paszportu wyrobu biorąc pod uwagę jego objętość i wymagania.

Nagranie większości webinarium jest dostępne TUTAJ. Zawiera ono omówienia zagadnień przez Pana Łukasza Rymarza z Ministerstwa Rozwoju i Technologii (omówienie nowego rozporządzenia CPR) oraz Pana dr inż. Sebastiana Walla z Instytutu Techniki Budowlanej (omówienie nowego rozporządzenia CPR z punktu widzenia jednostki notyfikowanej). Niestety zapis nie objął wystąpienia trzeciego z prelegentów Pana dr inż. Dariusza Łazęckiego z Termo Organiki, który przedstawił ciekawe wnioski dotyczące nowego rozporządzenia CPR z punktu widzenia producenta materiałów budowlanych.

Poszczególne prezentacje jako materiały znajdują się w osobnych dostępach:

• prezentacja Pana Łukasza Rymarza z Ministerstwa Rozwoju i Technologii TUTAJ,
• prezentacja Pana dr inż. Sebastiana Walla z Instytutu Techniki Budowlanej TUTAJ,
• prezentacja Pana dr inż. Dariusza Łazęckiego z Termo Organiki TUTAJ.

***

Organizatorem webinarium poświęconego nowemu rozporządzeniu CPR był Związek Pracodawców Producentów Materiałów Dla Budownictwa, za zgodą którego nastąpiło przywołanie materiałów zaprezentowanych w trakcie webinarium oraz odniesienia i odesłania do nich dokonane w niniejszym artykule.