Wyroby budowlane z uwagi na reakcję na ogień dzieli się na palne i niepalne, z kolei wyroby palne dzieli się na niezapalne, trudnozapalne i łatwozapalne. Do wyrobów klasyfikowanych jako niepalne, bez konieczności potwierdzania wynikami badań, należą produkty pochodzenia nieorganicznego. Właściwość użytkowa wielu wyrobów lub materiałów budowlanych w zakresie reakcji na ogień w ramach klasyfikacji przewidzianej w decyzji WE jest dobrze ugruntowana i na tyle dobrze znana organom nadzoru przeciwpożarowego w państwach członkowskich, że nie wymagają one badania tej szczególnej właściwości.
Wytyczne ETAG 004:2011 [2] dotyczące bezpieczeństwa pożarowego odnoszą się wyłącznie do klasyfikacji reakcji na ogień zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 13501-1+A1:2010 [3]. System klasyfikacji opisany w tej normie definiuje siedem tzw. euroklas, które określają, w jakim stopniu dany wyrób przyczynia się do rozwoju pożaru, tzn. jak dużo wytwarza energii cieplnej i jak szybko. System euroklas został opracowany w odniesieniu do scenariusza pożaru wewnątrz budynku. Nie uwzględnia natomiast rozwoju pożaru z działaniem ognia z zewnątrz budynku. Wszystkie wyroby budowlane rozpatrywane są w warunkach pożaru w pomieszczeniu i powinny być przyporządkowane do jednej z 7 klas.
Euroklasa jest kombinacją trzech różnych oznaczeń: klasy podstawowej, wskazującej czy i jak wyrób zachowuje się pod wpływem ognia (klasy od A1- najlepszej do F- najniższej), oraz dwóch klas uzupełniających, wskazujących ile dymu (s1; s2; s3) i płonących kropli/cząstek (d0; d1; d2) wytwarza, gdy się pali. Absolutnie najbezpieczniejsze pod względem reakcji na ogień są materiały klasy A1 – należą do nich wełny skalne, również szkło piankowe i wełny szklane. Następna w kolejności jest klasa A2 – materiały z tej kategorii, klasyfikowane jako prawie niepalne, to wełny mineralne o bardzo dużej gęstości i jednocześnie zawierająca ponad 5% dodatek organicznego lepiszcza. Do Euroklas B, C i D należą materiały, które mają bardzo ograniczony (B), ograniczony (C) lub istotny (D) udział w pożarze. Są to głównie pianki fenolowe (PF) i poliizocyjanurowe PIR, choć niektóre z tej pierwszej kategorii mogą mieć Euroklasę B, podczas gdy większość tych drugich – D, a nawet E. Klasa E to już materiały które mogą się bardzo przyczynić do rozwoju pożaru, – należą do nich styropiany (EPS i XPS), i poliuretany PU, oczywiście jeżeli mają dodatek retardantów, czyli chemicznych substancji, opóźniających zapalenie. Jeżeli tych substancji nie zawierają są zaliczane do najniższej klasy F, której wyroby nie spełniają żadnych kryteriów, czyli bardzo łatwo się zapalają i intensywnie palą.
Klasy uzupełniające określające ilość wytwarzanego dymu i płonących kropli oznaczane są odpowiednio s1, s2 i s3 (w przypadku dymu) oraz d0, d1, d2 (krople). Wymagającym podkreślenia jest fakt, że koniecznością oznaczania klasami dodatkowym s1-s3 obarczone są tylko produkty sklasyfikowane od A2 do D, a klasami d0-d3 od A2 do E. Klasa A1 nie musi posiadać takich oznaczeń, ponieważ wyroby tej klasy nie paląc się w ogóle nie wytwarzają dymu ani płonących kropli. Analogicznie, najniższych klas odporności na ogień nie oznacza się klasami dodatkowymi, ponieważ nawet bez badań wiadomo, że wytwarzają ogromne ilości dymu i płonących cząstek.
Bezpieczeństwo pożarowe budynków
Jednym z elementów bezpieczeństwa pożarowego budynków, w których mieszkamy, pracujemy lub przebywamy są, poza rozwiązaniami konstrukcyjnymi, organizacyjnymi i wyposażeniem także właściwości materiałów budowlanych, z których są one wykonane. Tylko materiały niepalne nie przyczyniają się w żaden sposób do rozwoju pożaru i nie stwarzają zagrożenia nawet w przypadku, gdy obok nich pojawi się ogień. Tymczasem wyroby palne w określonych warunkach, pod działaniem przypadkowego płomienia, a czasem tylko wysokiej temperatury same się zapalają. Tym samym stając się paliwem, zwiększają ogień i przyczyniają się do szybszego rozwoju pożaru.
Jak zatem ocenić możliwe zachowanie wyrobu budowlanego w zetknięciu z ogniem, jego potencjalną palność?
Wystarczy sprawdzić jego euroklasę, czyli klasyfikację ogniową w zakresie reakcji na ogień, identyczną w całej Unii Europejskiej. Zawiera ona wszystkie ważne informacje o zachowaniu wyrobów pod wpływem ognia. Zgodnie z nią każdy wyrób budowlany zostaje zaklasyfikowany do jednej z siedmiu podstawowych ogniowych euroklas: A1, A2, B, C, D, E, F. Taki rankingowy układ jest przejrzysty i zrozumiały. Najlepsze, najbezpieczniejsze pożarowo wyroby znajdują się w klasie A1, w kolejnych są klasyfikowane wyroby wykazujące coraz gorsze właściwości ogniowe (coraz bardziej / łatwiej palne) aż do wyrobów klasy F, dla których nie określa się żadnych wymagań, bo praktycznie żadnych nie są w stanie spełnić.
Główną przesłanką zakwalifikowania wyrobu do jednej z w/w klas podstawowych jest ilość i szybkość wydzielania ciepła (charakterystyka, jak szybko wyrób się pali, czyli w praktyce - jak efektywnym jest paliwem). Jednak nie jest to jedyny czynnik wpływający na ocenę materiału pod względem zagrożenia pożarowego. Równie ważna, bo mająca bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo ludzi w warunkach zagrożenia pożarowego jest możliwość wytwarzania przez wyrób dymu oraz płonących kropli i cząstek. Gęsty dym w każdej sytuacji utrudnia ewakuację, a także może zawierać trujące gazy, stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia. Płonące krople i cząstki, wytwarzane podczas spalania pewnych materiałów, mogą powodować dotkliwe oparzenia oraz sprzyjają szybkiemu rozprzestrzenieniu się pożaru na inne kondygnacje odległe od miejsca jego wybuchu, co może dramatycznie utrudniać ewakuację i prowadzenie akcji ratowniczej. Dlatego oprócz klasy podstawowej na kompletną klasyfikację ogniową składają się jeszcze dwie dodatkowe: w zakresie wydzielania dymu i w zakresie występowania płonących kropli/cząstek.
Choć wszystkich możliwych euroklas jest bardzo wiele, korzystając z opisów właściwości związanych z odpowiednimi oznakowaniami, zawartymi w poniższych tabelach, można dobrze scharakteryzować każdy wyrób, tylko na podstawie kodu jego klasyfikacji ogniowej. A samą klasyfikację możemy odczytać z etykiety, znajdującej się na opakowaniu wyrobu w każdym składzie czy markecie budowlanym.
W ten sposób każdy może łatwo sprawdzić przed zakupem, jakie właściwości ogniowe ma dowolny wyrób budowlany. Znajomość klasyfikacji ogniowej i wybieranie bezpieczniejszych, niepalnych materiałów może pomóc w poprawie bezpieczeństwa pożarowego naszych domów, bo jak zazwyczaj, najbardziej opłaca się profilaktyka i unikanie szkód poprzez eliminację zagrożeń i nienarażanie się na niepotrzebne ryzyko.
Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych - klasy podstawowe
|
Euroklasa |
Charakterystyka wyrobu |
| A1 | Najważniejsza, najwyższa klasa obejmująca bezpieczne, niepalne wyroby. Nie palą się, więc nie wytwarzają dymu, kropel etc. |
| A2, B, C, D, E | Wyroby o kolejno coraz gorszych właściwościach ogniowych, w coraz wyższym stopniu palne, które w różnym, kolejno coraz większym stopniu przyczyniają się do rozwoju pożaru. Klasom A2, B, C, D, towarzyszą obowiązkowo dwie dodatkowe klasyfikacje – określające ilość dymu (s1 lub s2 lub s3) i płonących kropli (d0 lub d1 lub d2) towarzyszących spalaniu się tych wyrobów. Klasie E – tylko informacja o płonących kroplach (d2) lub ich braku |
| F |
Grupa najniższa obejmująca wyroby łatwopalne, dla których nie określa się żadnych wymagań oraz wyroby niezbadane (o niewiadomych właściwościach ogniowych) |
Klasyfikacja dodatkowa w zakresie wydzielania dymu
| Oznaczenie | Ilość i szybkość wytwarzania dymu przez palący się wyrób |
| s1 | Prawie bez dymu |
| s2 | Średnia ilość i gęstość dymu |
| s3 | Bardzo dużo gęstego dymu |
Klasyfikacja dodatkowa w zakresie występowania płonących kropli/cząstek
| Oznaczenie | Intensywność wytwarzania płonących kropli i cząstek przez palący się wyrób |
| d0 | Brak płonących kropli |
| d1 | Niewiele płonących kropli (podobne do iskier z płonącego drewna) |
| d2 | Bardzo wiele kapiących płonących kropli i cząstek |
Jak korzystać z tabel - przykłady:
A1 - najwyższa euroklasa, bezpieczne, niepalne wyroby, nie palą się.
B-s3,d2 - wyrób w małym stopniu palny (B - trzecia z kolei klasa po A1 i A2), tzn. wydzielający mało ciepła pod wpływem ognia, jednak wydzielający dużo dymu (s3) i wytwarzający płonące krople i cząstki (d2).
D-s1,d0 - wyrób wydzielający dość dużo ciepła (D - trzecia od końca klasa; tylko E i F są gorsze), a więc przyczyniający się w istotnym stopniu do rozwoju pożaru, jednak przy tym wytwarzający mało dymu (s1) i podczas spalania nie tworzący płonących kropli i cząstek (d0).
F- wyrób bardzo łatwopalny (najniższa klasa), wydzielający bardzo dużo energii, przyczyniający się do tak szybkiego rozwoju pożaru, że określanie poziomu wytwarzania dymu i kropli nie ma już znaczenia; uwaga - również wyrób niezbadany, niesklasyfikowany, o którym nic pewnego nie możemy powiedzieć.
Przykłady - wyroby sklasyfikowanych w klasie A1 bez konieczności badań
- perlit spęczniały,
- glina spęczniała,
- wermikulit spęczniały,
- wełna mineralna,
- szkło piankowe
- żelazo, stal , miedź, aluminium
- kruszywa mineralne,
- wyroby z kamienia naturalnego i łupków,
- szkło, ceramika, w tym ceramiczne materiały budowlane (cegły, pustaki).
(Na podstawie decyzji: Komisji Europejskiej nr 96/603/EC z 4 października 1996)
Literatura:
1. Dyrektywa Rady 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do wyrobów budowlanych (DzUrz L 49 z 11.02.1989, s. 12–16).
2. PN-EN 13501-1+A1:2010, „Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień”.
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. nr 75, poz. 690).
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U z 2009 r. nr 56, poz. 461).
5. PN-EN 13501-1:2008, „Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień”.
6. PN-B-02867:1990+Az1:2001, „Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badania stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany”.
7. PN-B-02862:1993+Az1:1999, „Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badania niepalności materiałów budowlanych”.
8. Decyzja Komisji 96/603/WE z dnia 4 października 1996 r. ustanawiająca wykaz produktów należących do klasy A Materiały niepalne przewidziany w decyzji 94/611/WE wykonującej art. 20 dyrektywy Rady 89/106/EWG w sprawie wyrobów budowlanych (Dz.Urz L 267 z 19.10.1996, s. 23–26).
9. Decyzja Komisji 2000/605/WE z dnia 26 września 2000 r. zmieniająca decyzję 96/603/WE ustanawiającą wykaz produktów należących do klasy A Materiały niepalne przewidziany w decyzji 94/611/WE wykonującej art. 20 dyrektywy Rady 89/106/EWG w sprawie wyrobów budowlanych (notyfikowana jako dokument nr C (2000) 2640) (Dz.Urz L 258 z 12.10.2000, s. 36–37).
10. Decyzja Komisji 2003/424/WE z dnia 6 czerwca 2003 r. zmieniająca decyzję 96/603/WE ustanawiającą wykaz produktów należących do klasy A Materiały niepalne, przewidziany w decyzji 94/611/WE wykonującej art. 20 dyrektywy Rady 89/106/EWG w sprawie wyrobów budowlanych (notyfikowana jako dokument nr C (2003) 1673) (DzUrz L 144 z 12.06.2003, s. 9).
11. Strona internetowa: NowosciBudowlane.com.pl.
