Rada Ministrów we wtorek 3 stycznia b.r. przyjęła w drodze uchwały program „Pomoc dla sektorów energochłonnych związana z nagłymi wzrostami cen gazu ziemnego i energii elektrycznej w 2022 r.”

Program został opracowany na podstawie ustawy z dnia 29 września 2022 r. o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022-2024. W kwestii zgodności z unijnym prawodawstwem bazuje on na opublikowanych w październiku ub.r. przez Komisję Europejską, zaktualizowanych „Tymczasowych kryzysowych ramach środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki po agresji Rosji wobec Ukrainy".

Założenia programu były przedmiotem konsultacji społecznych pod koniec listopada 2022 r. i w pierwotnej wersji wparcie miało objąć bez wyjątku wszystkie podmioty spełniające założenia programu (także przedsiębiorców z sektora MSP). Niestety w trakcie dalszych prac założenia uległy istotnej modyfikacji, wskutek której najmniejsze podmioty zostały wyłączone z możliwości ubiegania się w ramach programu o rekompensaty z tytułu kosztów zakupu energii elektrycznej w 2022 r. W przypadku tej grupy przedsiębiorstw pozostawiono wyłącznie możliwość ubiegania się o rekompensaty z tytułu poniesionych kosztów zakupu gazu w ub.r.

Rozwiązanie to zostało uzasadnione faktem przyjęcia ustawy z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku (Dz.U.2022., poz.2243), zgodnie z którą mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa są uprawnione do zakupu energii elektrycznej po ustalonej cenie maksymalnej. Przedsiębiorcy objęci ww. ustawą mogą wnioskować w ramach przyjętego właśnie przez Radę Ministrów programu o pomoc jedynie w zakresie kosztów zakupu gazu ziemnego. Ministerstwo Rozwoju i Technologii, które było odpowiedzialne za projekt omawianego rządowego programu wsparcia przedsiębiorstw energochłonnych przyjęło założenie, iż mikro, mali i średni przedsiębiorcy nie zostali dotknięci nadmiernymi kosztami zakupu energii elektrycznej w 2022 r., bowiem albo mieli zawarte przed 24 lutego 2022 r. umowy na zakup energii elektrycznej na korzystnych warunkach cenowych albo warunki zakupu przez nich energii elektrycznej uległy zmianie po 23 lutego ub. r. i  w tym przypadku podmioty te objęła ochrona w postaci maksymalnej stawki wprowadzonej przez ustawę z dnia 27 października 2022 r. począwszy od 24 lutego 2022 r. w myśl art. 3 ust. 2 jej regulacji. Tym samym w ocenie Ministerstwa nie można było przyznać tej grupie podmiotów wsparcia (ulgi) z dwóch odrębnych tytułów. Stanowisko to było przedmiotem naszej krytycznej interwencji, bowiem z danych zebranych pośród członków organizacji wynikało, że część z nich spełniałaby kryteria od objęcia wsparciem, a także regulacje ustawy z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku określoną część małych producentów ceramiki budowlanej objęły dopiero od 1 grudnia 2022 r. Przypuszczać należy, że sytuacja wśród małych przedsiębiorców z innych branż kształtuje się w sposób zbliżony. Dlatego też pierwotne założenia programu ograniczające możliwość objęcie wsparciem małych przedsiębiorców w zakresie kosztów zakupu energii elektrycznej tylko za okres od 1 grudnia 2022 r., o ile dotyczyły ich regulacje zawarte w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 2022 r. był racjonalne i sprawiedliwe. Należy stwierdzić, iż wykluczenie najmniejszych podmiotów z możliwości uzyskania wsparcia w odniesieniu do kosztów nabycia w 2022 r. energii elektrycznej mimo statusu zakładów energochłonnych oraz pomimo spełniania formalnych kryteriów programu jest rozwiązaniem złymi i niesprawiedliwym.

Pogram został 20 grudnia 2022 r. notyfikowany przez Komisję Europejską, co otworzyło drogę do jego ostatecznego przyjęcia przez Radę Ministrów oraz wdrożenia. W puli programu jest 5 mld zł. Wypłata środków powinna nastąpić w lutym tego roku.

Ministerstwo Rozwoju i Technologii przewiduje, że ze wsparcia w ramach programu skorzysta ok. 1000 firm, w tym głównie średnie i duże podmioty. Mikro i małe przedsiębiorstwa będą uprawnione do ubiegania się o wsparcie wyłącznie w zakresie rekompensaty kosztów zakupu gazu.

Dla kogo pomoc

Ministerstwo ocenia, że grupa przemysłów, która będzie mogła skorzystać z pomocy, zużywa rocznie ponad 20 TWh energii elektrycznej, czyli ponad jedną trzecią zużycia wszystkich firm przemysłowych. Nie podano szacunków co do poziomu zużycia gazu ziemnego wśród potencjalnych beneficjentów programu. Wśród uprawnionych do skorzystania z pomocy branż są takie branże jak: hutnictwo, ceramika, produkcja cementu czy nawozów. O pomoc może się ubiegać także branża producentów ceramiki budowanej objęta PKD 23.32.Z, przy czym, jak wskazaliśmy wcześniej ze wsparcia w zakresie rekompensat z tytułu kosztów zakupu energii elektrycznej w 2022 r. wykluczone zostały mikro, małe oraz średnie przedsiębiorstwa z naszej branży.

Do programu będą kwalifikować się przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność w Polsce, którzy spełniają łącznie dwa warunki:

• Koszty zakupu energii elektrycznej i gazu ziemnego stanowiły co najmniej 3% wartości ich produkcji w 2021 r. lub 6% wartości produkcji w pierwszej połowie 2022 r.
• Co najmniej połowa ich przychodów lub wartości produkcji pochodziła z działalności w kodach PKD lub kodach PRODCOM wymienionych na liście sektorów szczególnie narażonych na skutki kryzysu, opracowanej przez Komisję Europejską.

Wsparcie finansowe

Kwota wsparcia będzie zależeć od wysokości kosztów kwalifikowanych poniesionych przez przedsiębiorcę od lutego do grudnia 2022 r. Są to koszty zakupu gazu i energii wynikające ze wzrostu cen wyższego niż o 50% względem średniej ceny z 2021 r.

Obowiązywać będą dwa maksymalne limity pomocy uzależnione od sytuacji finansowej przedsiębiorcy. Limit podstawowy wynosi 50% kosztów kwalifikowanych, maksymalnie do 4 mln euro na grupę kapitałową. Do zwiększonego limitu pomocy uprawnieni będą przedsiębiorcy, którzy odnotowali spadek wskaźnika EBITDA (miara rentowności przedsiębiorstwa) o co najmniej 40% pomiędzy całym rokiem 2021 a 2022 albo pomiędzy drugim półroczem 2021 r. a drugim półroczem 2022 r. Zwiększony limit będzie dotyczył również tych firm, które w obu tych okresach odnotowały ujemny wskaźnik EBITDA. Kwota wsparcia w zwiększonym limicie może wynieść do 80% kosztów kwalifikowanych aż do 50 mln euro na grupę kapitałową.

Nabór wniosków

Operatorem programu będzie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Nabór wniosków powinien zostać uruchomiony do połowy stycznia. Przedsiębiorcy będą mieli 14 dni na składanie wniosków od dnia opublikowania przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz operatora programu informacji o możliwości składania wniosków.

Wypłata środków powinna nastąpić w lutym br.